Σμυρνιά ήμουν μανούλα μου...

Η γιαγιά Κατίνα γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στη Σμύρνη, στο προάστειο του Μπουρνόβα που έμεινε μέχρι το 1922, από όπου έφυγε και η δική της οικογένεια στο μεγάλο ξεριζωμό της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μεγάλωσε στους Αμπελοκήπους, παντρεύτηκε Κρητικό και έκανε τα παιδιά της εν μέσω Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στα Ελληνοαλβανικά και Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Με τη γιαγιά Κατίνα βλεπόμασταν αραιά και που, εμείς στην Αθήνα γεννημένα και μεγαλωμένα, εκείνη στη Κρήτη. Πιο πολύ μας έλεγε ιστορίες για τον πόλεμο ο παππούς Νίκος, παρά μαθαίναμε για το πως ζούσαν οι Ελληνες της Μικράς Ασίας πριν τη προσφυγιά. Ήξερα όμως πως ήταν καλή η ζωή τους εκεί στο Μπουρνόβα και αν δεν έφευγαν η οικογένεια της γιαγιάς μου, ακόμα εκεί θα ήταν, σαφώς καλύτερα από ότι όταν ήλθαν στην Ελλάδα.

Η λαϊκή μας παράδοση μου άρεσε πάντα αλλά ποτέ δεν είχα κάνει τη σύνδεση με τις χαμένες πατρίδες, μέχρι που σε μια συνεστίαση στη δουλειά λίγα χρόνια πριν, πήγαμε στη Στοά των Αθανάτων, γνωστό ρεμπετάδικο στην Αγορά της Αθήνας. Εκεί μου βγήκε τόσο πολύ αυτή η αίσθηση του deja vu με τα τραγούδια που ακούγονταν από την ορχήστρα, που από το πολύ τραγούδι και χορό, την επόμενη μέρα εμφανίστηκα στη δουλειά με φαρυγγίτιδα που κράτησε μια εβδομάδα. Είχε ξυπνήσει η Σμυρνιά μέσα μου!

Πριν από λίγες μέρες, έλαβα μια πρόσκληση να συμμετέχω σε μια διαδυκτιακή ομάδα με θέμα τη Σμύρνη και την ιστορία της, πράγμα που το έκανα χωρίς δισταγμό. Όμως, η μεγαλύτερή μου έκπληξη ήταν όταν λίγο μετά, προσεκλήθην να συμμετέχω στην ομάδα των Μπουρνοβαλιών και συγκινήθηκα ιδιαίτερα για το γεγονός. Ο συντονιστής με ρώτησε σε μεταξύ μας επικοινωνία για τις ρίζες μου και επειδή οι πρόγονοί του είχαν γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη πριν την ανταλλαγή πληθυσμών, ψάχνει να βρει την ιστορία αυτού του τόπου μέσα από τις αφηγήσεις Ελλήνων που ζούσαν εκεί. Μου έστειλε μάλιστα τους στίχους στα ελληνικά του γνωστού ομώνυμου τραγουδιού του Σταύρου Ξαρχάκου σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Το διάβαζα ξανά στίχο, στίχο και ανατρίχιαζα καθώς έκανα τις συνδέσεις μου... "Χόρεψε Μπουρνοβαλιά μου, να θυμάμαι τα δικά μου, χόρεψε αγαπούλα μου, παραμύθι πούλα μου"

Στο Μπουρνόβα έχουν διατηρηθεί οι εκκλησίες των Αγγλικανών και των Καθολικών, αλλά όχι η Παναγιά των Ορθοδόξων που θυμάται η γιαγιά μου, που γκρεμίστηκε το 1923... Παρόλο που ο Μπουρνόβας έχει διατηρήσει τα νεοκλασσικά του από τότε που οι ξένοι κατοικούσαν στην περιοχή, δυστυχώς το ελληνικό στοιχείο έχει εξαλιφθεί.

Επτά χιλιόμετρα έξω από τη Σμύρνη στο δρόμο προς τη Μανίσα, στη σημερινή εποχή φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου και είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ζωής της Σμύρνης.


ΣΜΥΡΝΗ (αγνώστου)





'Ενα του έρωτα κλωνί, ο Τάνταλος,

κι' αυτός, του Δία ένας βλαστός,

πόλη Τανταλίδα έχτιζε εκεί,

όπου της Σμύρνης, των Λελέγων,

Αμαζόνας και Θησέα,

θρέφτηκε εκείνος ο κορμός,

σοφίας τέχνης και επιστήμης

Ιωνίας ο περίλαμπρος ανθός !...



'Ω Σμύρνη γελούμενη, γλυκόθωρη

χαμένη τώρα ομορφιά ...

Τι κι αν σε κάψανε,

δεν έσβησες, δε χάθηκες,

ουράνια ως ήσουνα φωτιά,

ανέβηκες και στέκεις

θυμίαμα Ιδέας,

μες στης θυσίας λειτουργιά !...



Κύκλος όλα και γυρνάνε ...

κι είναι χιλιάδες οι νεκροί,

όπου τη γη σου τη φυλάνε,

με το ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ εκεί !...


Links: Wikipedia: Izmir
Izmir Kitchen (Σμυρνέικη κουζίνα)
Εικόνες του Μπουρνόβα
Kadifekale Το κάστρο που του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Σμύρνη

Marialena, 09/01/2008